Het Reil-orgel in de Bethelkerk te Bodegraven

Op donderdag 15 mei 2014 werd het nieuwe orgel van de Bethelkerk van de Gereformeerde Gemeente van Bodegraven officieel in gebruik worden genomen. Het instrument was daarvoor al enige weken tijdens de erediensten in gebruik. Het is gebouwd door Orgelmakerij Reil BV te Heerde. Het nieuwe Reil-orgel vervangt een in 1996 in de Bethelkerk geplaatst Leeflang-orgel uit 1965.

Hoewel het nieuwe orgel duidelijk het stempel van de makers draagt, zijn tegelijkertijd diverse stijlelementen ontleend aan het werk van de tweede generatie orgelmakers Van Dam, met name het grotendeels verloren gegane orgel van de St.-Catharinakerk op het Singel te Amsterdam, gebouwd in 1826. De kern van het orgel wordt gevormd door pijpwerk uit het door L.J. en J. van Dam in 1824 gebouwde orgel voor de R.K. (schuil-)kerk te Poeldijk. Het bovenwerk van dit instrument stond waarschijnlijk met de bovenzijde tegen het dak. Nu nog is te zien dat de vijf grootste binnenpijpen van de Fluit d’amour 4 voet verkropt zijn. Pieter Maarschalkerweerd bracht het instrument in 1850 over naar een grotere, nieuw gebouwde kerk. Bij die gelegenheid werd de Viool de Gambe 8’ discant van Van Dam vervangen en uitgebreid. In 1889 werd een nieuw orgel aangeschaft bij de firma Maarschalkerweerd & Zn. De orgelmakers Schölgens & Van den Haspel kochten het oude orgel en plaatsten het in de Gereformeerde Zuiderkerk te Vlaardingen. Van hun hand is de bas van de Holpijp 8 voet (blijkbaar bij die gelegenheid door hen vernieuwd) bewaard gebleven. De Fluitdoes werd tot Holfluit ‘omgedoopt’, de Woudfluit verdween. Bij nieuwbouw van de kerk in 1957 plaatse L. Verschueren uit Heythuysen nog in datzelfde jaar een nieuw drieklaviers orgel, met gebruikmaking van een groot gedeelte van het pijpwerk uit het vorige orgel. De kerk werd in 1998 afgebroken, Sicco Steendam demonteerde het orgel en Orgelmakerij Reil kocht de oude pijpen in 2012 aan ten behoeve van het nieuwe orgel voor Bodegraven. De in 1957 verschoven prestantpijpen kregen hun vroegere plaats weer terug, zij het dat de originele toonhoogte iets werd verhoogd (van ongeveer 435 naar 440 Hz). Voor het vervaardigen van alle nieuwe pijpen stonden de Van Dam-orgels van Franeker en Tholen model. De huidige samenstelling van de Mixtuur, Cornet en Tertiaan is onafhankelijk van deze Van Dam-voorbeelden bepaald. De kas is gemaakt van eikenhout, geschilderd in ivoorwit. De achterwand is van grenen (eveneens geschilderd) . Het snijwerk is van lindenhout, geschilderd in olijfgroen en wit, op plaatsen verguld. De registerknoppen, boventoetsen en registerplaatjes zijn van ebben. De bakstukken zijn van ebbenhout en palissander. Loek van Dijk uit Waddinxveen zorgde voor het schilderwerk aan kas en balustrade, Wolters BV uit Deventer deed dat voor het snij- en verguldwerk. Ambachtelijke houtdraaierij Doornekamp uit Bodegraven zorgde voor het draaiwerk en onder leiding van bouwadviseur Cor de Wit werd de nieuwe balustradepartij voor het orgel en de balgenkamer gemaakt.